نقش اشتراک لفظی در پیدایش اختلاف برداشت مجتهدان از آیات قرآنی

وجود الفاظ دارای اشتراک لفظی که در منابع فقهی (قرآن و احادیث) آمده در اختلاف نظر فقیهان در احکام شرعی اثر ملموسی داشته است؛ زیرا هنگامی که در ادلّة شرعی، واژه ای مشترک بیاید و یکی از آن معانی به وسیلة قرینه ای تعیین نشود، نوعی ابهام و غموض در دلیل پدید می آید که می بایست آن را از میان برداشت تا بتوان در پی آن، دلیل و حکم شرعی را کشف کرد و مکلّف هم تکلیف خود را به روشنی بداند. فقها با استفاده از یک رشته قواعد نظیر علامات حقیقت و مجاز، سیاق (بافت) و... ـ برای حل این مشکل اقدام می کنند و این توّهم، نادرست است که گفته شود اختلاف آرای فقها در استنباط احکام شرعی به این دلیل است که متن از خودش معنایی ندارد و مخاطب، خالق معنای متن است، نه آنکه کاشف آن معنا باشد. در این مقاله، با بهره گیری از روش توصیفی تحلیلی، با ارائة دو مثال، نقش اشتراک لفظی در ادّلة شرعی و برداشت های متفاوت دستورات دینی از متون دینی توسّط مجتهدین بررسی و کیفیت تعامل فقهاء با این پدیده بررسی شده است.